Özel binek araçlarının kiraya verilmesinde KDV
Uygulamada
çokçana rastlanan olaylardan birisi de özellikle şirket çalışanlarının
veyahut da ortaklarının kendilerine veyahut yakınlarına ait araçları ve
genelikle de binek araçlarını ya bedelsiz veyahut da belli bir bedel
karşılığında şirket kullanımına terk etmeleri yani kiralama
işlemleridir. Bu konuda yine çoğu kez araç sahibi ile kiraya verilen
veya kullanım hakkı verilen kuruluşla bağıt yapıldığı gözlenmektedir.
Böyle
bir durumun vergi hukuku açısından konumlandırılması ise yine
uygulamada duraksama yaratmakta ve farklı yorumlamalara neden
olabilmektedir.
Gelir
Vergisi Yasası'nın 70'inci maddesinde sayılmak suretiyle belirtilen mal
ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa
hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde
edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilmiştir.
Buna
göre "Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine
ve tesisat ile bunların eklentileri"nin kiraya verilmesi halinde elde
edilen kira geliri gayrimenkul sermaye iradıdır.
Diğer
yandan aynı yasanın 73. maddesinin birinci fıkrası hükmü gereği olarak
kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden
düşük olamaz. Bedelsiz
olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira
bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira
bedeli bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira
bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit
edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut
değilse Vergi Usul Yasası'na göre belirlenen vergi değerinin yüzde
5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların
maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Yasası'nın
servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen
değerlerinin yüzde 10'udur.
Gelir
Vergisi Yasası'nın "Vergi Tevkifatı" başlıklı 94. maddesi uyarınca söz
konusu yasanın 70'inci maddesinde yer alan ve yukarıda da belirtilen
motorlu nakil ve cer vasıtaları da dahil olmak üzere mal ve hakların
kamu idare ve müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş
ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi
işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini
beyan etmek zorunda olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai
kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden
çiftçiler tarafından kiralanması halinde yapılan kira ödemeleri vergi
tevkifatına yani stopaja tabidir.
Mevcut
yasal düzenleme çerçevesinde söz konusu işlemin bedelsiz olması
durumunda tevkifat yapılmayacaktır. Bir başka anlatımla bu tür kiralama
işlemlerinde;~ araç için nakden veya hesaben bir ödeme yapılmaması
halinde tevkifat yapılması da söz konusu değildir.
Ancak
Katma Değer Vergisi Yasası'nın 1/1 maddesi uyarınca Türkiye'de yapılan
ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim
ve hizmetler katma değer vergisine tabi olup, söz konusu yasa maddesinin
3-f bendi gereği olarak mal ve hakların kiralanması işlemlerinin de
vergiye tabi tutulması öngörülmüştür.
Katma
Değer Vergisi Yasası'nın 27'nci maddesi uyarınca bedeli bulunmayan veya
bilinmeyen işlemlerde bedel Vergi Usul Yasası hükümlerine göre
belirlenmektedir.
Katma
değer vergisi uygulaması ile ilgili olarak yayımlanan konuya ilişkin 30
seri numaralı Genel Tebliğ'in F/1 "Kiralama İşlemlerinde Sorumluluk
Uygulaması" başlıklı bölümünde "Gelir Vergisi Kanunu'nun 70'inci
maddesinde belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesi işlemlerinin,
verginin konusuna girdiği" açıklanmıştır. Bu durumda;
* Kiraya verenin başka faaliyetleri nedeniyle gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetinin bulunmaması,
*
Kiralayanın gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olması,
koşullarının birlikte var olması halinde, kiralayan tarafından sorumlu
sıfatıyla hesaplanan katma değer vergisi beyan edilecektir. Bu
kapsamdaki kiralamalarda kiraya verenler tarafından beyanname
verilmemektedir.
Yapılan bu açıklamalar çerçevesinde katma değer
vergisi mükellefi olmayan şahsa ait binek otomobillerinin bir firmaya
bedelsiz olarak kiraya verilmesi işleminde her bir vergilendirme dönemi
için emsal kira bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi sorumlu
sıfatıyla kiracı sıfatına haiz olan tarafından 2 numaralı katma değer
vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Diğer yandan aracını kiraya
veren de emsal kira bedeli üzerinden gayrimenkul sermaye iradı elde
etmiş gibi beyanda bulunmak ve hesaplanan gelir vergisini ödemek
zorundadır.
Veysi SEVİĞ